6.1 Veiligheidsbeeld

De veiligheidssituatie in de Amerika’s laat een negatieve trend zien. In de VS is steeds meer sprake van spanningen tussen bevolkingsgroepen, gevoed door excessief politiegeweld en als reactie daarop demonstraties en rellen. In Colombia heeft de jarenlange strijd tussen de overheid en de FARC – in november 2016 beslecht met een vredesakkoord - het aantal intern ontheemden in de periode 2005-2014 van 2 tot ruim 6 miljoen doen stijgen.‍[309] De grootschalige smokkel van drugs heeft daarnaast een destabiliserende werking op vooral Midden-Amerikaanse landen en in de Andesregio. Groepen die in deze regio van smokkel en andere activiteiten leven, beheersen soms feitelijk grote territoria.‍[310] De moordcijfers in de regio, die met drugssmokkel in verband staan, zijn hoog en stijgen nog steeds.‍[311] Maar liefst een kwart van alle moorden wereldwijd vindt plaats in vier Latijn-Amerikaanse landen, te weten Brazilië, Colombia, Mexico, en Venezuela.‍[312] Ten slotte hebben een lage olieprijs en een autocratische, incompetente en corrupte overheid Venezuela tot aan de rand van de afgrond gebracht. Wanneer deze situatie niet verbetert, bestaat het risico dat er vluchtelingenstromen op gang komen die gevolgen kunnen hebben voor de wijdere regio. Ook Nederland kan hier consequenties van ondervinden wanneer vluchtelingen de oversteek zullen maken richting de ABC-eilanden.

De veiligheidsproblemen op het continent zijn divers, zowel wat betreft hun intensiteit als de soort problemen waar diverse subregio’s mee kampen. Hieronder volgt een schets van de verdovende middelen-problematiek; het fenomeen geweld en de daaraan gerelateerde handel in en het bezit van wapens; en de mensensmokkel en mensenhandel – alle drie problemen die het veiligheidsbeeld in de Amerika’s sterk bepalen. Deze schets wordt gevolgd door een korte bespreking van het terrorismebeeld in de regio. Overige veiligheidsdreigingen worden in de horizon scan behandeld.

Verdovende middelen

Colombia produceert anno 2014 52% van de wereldproductie van cocaïne, gevolgd door Peru (32%) en Bolivia (15%). Door de effecten van crop eradication programs en alternatieve inkomensvoorziening voor cocaboeren is de beschikbaarheid van cocabladeren als grondstof voor cocaïne in deze drie landen sinds de eeuwwisseling gestaag afgenomen, dat wil zeggen tot 2014, toen de omvang van de productie met 44% toenam.‍[313] Mogelijk houdt deze stijging verband met het stopzetten van de crop eradication programs, als gevolg van de afspraken die gemaakt zijn in het kader van het vredesproces tussen de Colombiaanse regering en de FARC.‍[314] Een andere mogelijke verklaring is dat boeren in 2014 verwachtten optimaal van de vredesonderhandelingen te profiteren wanneer zij coca verbouwden.‍[315]

Het cocaïnegebruik in Noord-Amerika, sinds lange tijd de grootste gebruikersmarkt ter wereld, is het afgelopen decennium sterk afgenomen, mede onder invloed van een verminderd aanbod en hogere prijzen. De Europese markt is tot 2007 in omvang gegroeid, waarna de groei stagneerde. Spanje, Nederland en België zijn in Europa de main points of entry. De meest genoemde landen waar cocaïne met bestemming Europa wordt ingescheept zijn in de periode 2009-2014 Brazilië, Colombia, Ecuador, de Dominicaanse Republiek, Argentinië en Costa Rica geweest. Brazilië wordt door Afrikaanse transitlanden genoemd als verreweg het meest belangrijke vertrekpunt van cocaïne.‍[316] Het Europees drugswaarnemingscentrum EMCDDA signaleert dezelfde toenemende rol voor Brazilië als vertrekstation van cocaïne voor de Europese Unie en noemt ook Venezuela in dit verband.‍[317] Het toenemende belang van Venezuela als transitland voor cocaïne wordt benadrukt in een interview met een expert op het gebied van Zuid-Amerikaanse criminaliteit, die stelt dat de Colombiaanse productie van cocaïne zich meer en meer naar de Venezolaanse grens verplaatst.‍[318]

Met name Centraal-Amerika ondervindt desastreuze effecten van cocaïnehandel.‍[319] Sinds 2006 is de aanpak in Mexico sterk geïntensiveerd, hetgeen tot overloopeffecten in Guatemala en Honduras heeft geleid en anno 2012 werd verplaatsing richting de Caribbean door de UNODC als dreiging gezien.‍[320] Hoewel sinds de jaren ’80 de consumptie van cocaïne in de VS gestaag is afgenomen, is de competitie op de route naar het Noorden zodanig dat verscheidene landen in Centraal-Amerika in een negatieve geweldsspiraal zijn beland, waarover hieronder meer.‍[321] In Midden- en Latijns-Amerika neemt het gebruik van cocaïne en synthetische drugs onder de eigen bevolking en de daaraan verbonden detailhandel met navenante veiligheidseffecten toe.‍[322]

Mexico, Colombia en Guatemala zijn de belangrijkste productielanden voor de sterk groeiende heroïnemarkt van de Verenigde Staten. De productie van opium in Zuid-Amerika is over de periode 1998-2014 meer dan verdubbeld en maakt anno 2015 naar schatting 11% van de mondiale productie uit. Heroïnesmokkel en -gebruik worden door Amerikaanse opsporingsautoriteiten als belangrijkste drugsgerelateerde dreigingen gezien, waarin Mexicaanse criminele netwerken de prominente rol spelen.‍[323] In de Verenigde Staten vindt niet minder dan een kwart van de mondiale sterfgevallen door drugsgebruik plaats. Met name het gebruik van prescription opioids en heroïne is hier debet aan.‍[324]

Geweld en vuurwapens

Drugs en geweld zijn op verschillende manieren aan elkaar te relateren: verwervingscriminaliteit kan gepaard gaan met geweld, drugsgebruik kan geweldsuitbarstingen in de hand werken of dempen en er is geweld dat geassocieerd wordt met de controle over de productie of distributie van drugs.‍[325] Een aan Centraal-Amerika en de Caribbean gewijde analyse van het UNODC noemt als centrale dreigingen naast de cocaïnesmokkel de criminele groepen die van deze smokkel profiteren en het geweld dat hiermee samenhangt. Conflicten tussen gevestigde criminele families die in de afgelegen streken van Midden-Amerika de dienst uitmaken, worden gevoed door de gang van zaken in de cocaïnehandel, maar de enorme erupties van geweld vinden volgens het UNODC hun oorzaak meer in territoriale conflicten tussen allerlei groepen, die al sinds lange tijd betrokken zijn bij diverse vormen van criminaliteit. Zo zijn de Zetas, de Maras en andere groepen ook betrokken bij mensensmokkel, mensenhandel en de vuurwapenhandel. Sommige groepen zijn gespecialiseerd in afpersing en het heffen van belastingen over criminele activiteiten in hun gebied.‍[326]

Het beeld dat de productielanden in de Andesregio laten zien wat betreft de associatie van georganiseerde drugscriminaliteit met excessief geweld, is divers. In Colombia is de drugshandel verbonden met intern gewapend conflict tussen de regering, diverse regionale milities en groeperingen als de FARC, hetgeen heeft bijgedragen aan een hoog geweldsniveau. In Bolivia, waar cocaboeren een heel andere maatschappelijke positie hebben, is de invloed van grote drugssmokkelorganisaties kleiner en vindt ook minder gerelateerd geweld plaats.‍[327]

In de Verenigde Staten vormt het geweldsniveau een voor Westerse begrippen serieus te nemen probleem. Het aantal doden door moord met een vuurwapen per 100.000 van de bevolking ligt in de VS volgens de meest recente telling op 3,43, waar dat cijfer in Nederland op 0,18 ligt.‍[328] Sinds 2000 worden er in de VS jaarlijks zo’n 11.000 mensen vermoord met vuurwapens, los van de unintentional killings en doden door politiegeweld, en los ook van het groeiende aantal zelfmoorden. Mass shootings maken een zorgwekkend, in de media prominent, maar klein deel uit van de vuurwapenmoorden in de VS; ze leiden tot enkele tientallen doden per jaar.‍[329]

Een belangrijk probleem achter deze geweldsniveaus is dat van een wijdverspreid vuurwapenbezit. De smokkel van vuurwapens van Noord-Amerika naar Mexico is volgens de UNODC bestemd voor gebruik op de criminele markt. De meeste vuurwapens worden door stromannen verkregen bij handelaren die een vergunning houden en vervolgens in kleine partijen door een groot aantal koeriers de grens over gesmokkeld. De illegale wapensmokkel vormt aldus een langjarige en stabiele stroom.‍[330] Een studie van de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations laat zien dat de civiele vuurwapenmarkt van de VS criminele netwerken in overige delen van de regio van onder meer machinegeweren voorziet. Uit een web tool van de overheid van de VS waarmee de herkomst van wapens kan worden gecontroleerd, blijkt dat 70% van de Mexicaanse inbeslagnames, 90% van die op de Bahama’s en 80% van de Jamaicaanse illegale wapens uit de VS afkomstig is.‍[331]

Een specifiek aspect van geweld in de VS is het geweld dat gebruikt wordt door politie tegen Afro-Amerikaanse burgers en vice versa. Het feit dat een onevenredig deel van de slachtoffers van politiegeweld uit niet-blanke burgers bestaat, leidde al eerder tot protesten tegen de politie, maar sinds de rellen in de stad Ferguson in 2014 zijn demonstraties met regelmaat geëscaleerd. In juli 2016 brak in Dallas een noodtoestand uit, waarbij tijdens een demonstratie tegen politiegeweld vijf politiemensen werden doodgeschoten.‍[332]

Bron: the Guardian

Mensensmokkel/mensenhandel

Mensensmokkel en mensenhandel blijven serieuze problemen in de beide Amerika’s. Net zoals op andere continenten geldt dat de migratiestromen vooral binnenslands en intraregionaal zijn: ze lopen veelal van arme naar rijkere nabijgelegen gebieden en landen.‍[334] Migranten uit Zuid-Amerika vertrekken vooral naar Noord- en Centraal Amerika en naar Europa, waar de vliegvelden in Spanje en Portugal de gebruikelijke aankomstpunten zijn.‍[335] Noord-Amerika is daarnaast een belangrijke bestemming voor migranten uit Oost- en Zuid-Azië.‍[336]

De illegale migratiestromen over de Amerikaans-Mexicaanse grens behoren tot de grootste ter wereld. De overgrote meerderheid van de gesmokkelde migranten komt uit Mexico.‍[337] Sinds 2005 heeft een drastische vermindering van het aantal illegale migranten uit Mexico ingezet – een daling van bijna een miljoen tot ongeveer 230.000 migranten – maar deze ging hand in hand met een toename van migrantensmokkel uit Centraal-Amerikaanse landen naar de VS.‍[338] Blijvend geweld van drugskartels en negatieve economische vooruitzichten dwingt een groot deel van de Centraal-Amerikaanse bevolking om elders haar geluk te zoeken. Hoewel aanvankelijk werd gedacht dat het om een tijdelijke piek ging, lijken deze migratiestromen inmiddels structureel van aard en zullen ze voortduren zolang deze landen tot de meest gewelddadige ter wereld behoren.‍[339] Na het initiatief van president Obama om de relaties tussen de VS en Cuba te verbeteren, is er sinds 2015 een toename van het aantal Cubanen dat de tocht van Mexico naar de VS waagt.‍[340] Recentelijk zijn er ook meer Afrikaanse migranten in Zuid-Amerika aangekomen, die vanwege de grenssluitingen in Europa in grotere aantallen de VS proberen te bereiken.‍[341]

De illegale migratiestromen gaan vaak gepaard met arbeidsuitbuiting en seksuele exploitatie, waaronder gedwongen prostitutie en seksueel misbruik van kinderen.‍[342] Dit is een veelvoorkomend probleem in Zuid-Amerika.‍[343] In Centraal-Amerika hebben Chiapas in Mexico en Guatemala zich ontwikkeld tot belangrijke seksindustrieën, waar vrouwen op weg naar Noord-Amerika stranden.‍[344] In dit gebied maken drugskartels en andere criminele organisaties in toenemende mate gebruik van gesmokkelde migranten voor hand- en spandiensten. Via smokkelaars en corrupte politiebeambten vallen de migranten in handen van bendes die hen vervolgens afpersen of gedwongen aan het werk zetten. Als de vraag naar illegale drugs in Amerika groot blijft, zullen drugsbendes naar verwachting betrokken blijven in deze lucratieve mensensmokkelmarkt.‍[345] Gezien de betrokkenheid bij drugssmokkel van terroristische organisaties zoals de FARC en ELN in Colombia, en Hezbollah en andere islamitische organisaties rond het drielandenpunt van Argentinië, Brazilië en Paraguay, is het mogelijk dat deze ook betrokken raken bij de lucratieve mensensmokkel en uitbuitingspraktijken, al zal wat de FARC betreft het vredesakkoord dat hopelijk voorkomen.‍[346] Migranten die erin slagen om illegaal Noord-Amerika te bereiken, lopen een grote kans te worden uitgebuit, veelal in de landbouw- en in de bouwsector.

Terrorisme

Het aantal doden door terroristische aanslagen in de Amerika’s ligt in de lage tientallen. Over de afgelopen 10 jaar zijn Colombia en de VS binnen deze regio het vaakst het doelwit van aanslagen, gevolgd door Peru en Mexico (zie bijlage 2). Volgens de Global Terrorism Index, die impact van aanslagen in beeld brengt,‍[347] ondervond in 2014 in de Amerika’s Colombia de meeste impact van terrorisme, op enige afstand gevolgd door de VS en Paraguay. Colombia staat op de ranglijst van landen die het meest lijden onder terroristische aanslagen in de periode 2000-2014 vijf keer in de top-10, met name vanwege het interne conflict met de FARC. Daar kan het vredesakkoord uiteraard verandering inbrengen, al zijn er naast de FARC andere gewelddadige bewegingen, van ideologische dan wel paramilitaire aard, waarmee geen akkoord is gesloten en staat nog te bezien hoe succesvol het proces van re-integratie in de maatschappij van duizenden FARC-strijders zal verlopen.‍[348]

In de Verenigde Staten was de impact van terrorisme alleen in 2001 zo groot dat het land in de mondiale top-10 terecht kwam.‍[349] Dit neemt niet weg dat ook in de VS een aantal markante aanslagen heeft plaatsgevonden, veelal opgeëist door geradicaliseerde eenlingen. De grootste was de aanval op de marathon in Boston in 2013 door twee geradicaliseerde Tsjetsjenen, waarbij 3 doden en 364 gewonden vielen.‍[350] In totaal vonden in 2014 in de VS 19 als terrorisme aangemerkte aanvallen plaats waarbij 18 gewonden vielen. De meeste waren gemotiveerd door rechtsextremisme en white supremacy sympathieën. Acht van de aanslagplegers waren gelieerd aan Sovereign Citizens, een Amerikaans-Canadese beweging van burgers die de legitimiteit van de overheid afwijzen.‍[351] Deze Sovereign Citizens werden in 2013-2014 door Amerikaanse Law Enforcement-experts als grotere dreiging gezien dan het islamistisch terrorisme, dat in de jaren ervoor meer gevreesd werd.‍[352] De aantallen Foreign Fighters (FF) die vanuit de Amerika’s naar het conflictgebied in Syrië en Irak trekken, blijven, vergeleken met andere regio’s, beperkt; het gaat om enkele honderden personen uit de VS en Canada en een handjevol uit Trinidad en Tobago. Toch benadert de meest ruime schatting van het aantal FF uit de VS nog altijd het aantal Nederlandse strijders.‍[353]

Horizon scan

Witwassen

De vele illegale handelsstromen in Centraal- en Zuid-Amerika zorgen voor een grote vraag naar het witwassen van de illegaal verworven inkomsten. Witwaspraktijken zijn daarom wijdverspreid: 20 van de bijna 70 landen die door de VS ‘money laundering countries’ worden genoemd, zijn Centraal- en Zuid-Amerikaanse landen. Hiertoe behoren sinds een paar jaar ook Curaçao en Sint-Maarten.‍[354] Geld wordt witgewassen door de smokkel van grote partijen bankbiljetten (bulk cash smuggling), investeringen in onroerend goed, auto’s, boten, juwelen en andere luxeproducten, via de bouwsector, via de sterk ontwikkelde online game-industrie en via honderden financiële offshore- instellingen en brievenbusfirma’s, zoals uit de gelekte Panama papers naar voren is gekomen.‍[355] Steeds populairder wordt het trade-based money laundering (TBML), waarbij gesjoemel met onder- en overfactureren van producten, met te weinig of juist te veel goederen verschepen en met mislabeling zorgt voor extra (witgewassen) inkomsten voor de importeur of exporteur.‍[356] Toenemende criminaliteit en achterblijvende regelgeving hebben geleid tot een recente groei van witwaspraktijken in Centraal- en Zuid-Amerika, die vermoedelijk niet minder zal worden. Verscherpte regelgeving van de OESO, waaronder de verplichte openbaarmaking van belastingstructuren, heeft in Noord-Amerika voor recente verschuivingen gezorgd. Omdat Washington de regelgeving niet heeft doorgevoerd, verplaatsen steeds meer financiële instellingen zich naar de Verenigde Staten en zijn er al grote hoeveelheden geld van traditionele offshore-centra en belastingparadijzen naar de VS gesluisd. De Verenigde Staten worden als het nieuwe Zwitserland aangeduid.‍[357]

Illegale mijnbouw

In Zuid-Amerika is illegale mijnbouw een enorm probleem. De hoeveelheid illegaal gedolven goud ligt in Peru en Bolivia op 30% en loopt in Columbia en Venezuela op tot 80-90% van de totale gouddelving. Naar verwachting zullen deze percentages alleen maar toenemen. Sinds de goudprijs vanaf 2000 explosief is gestegen – in Columbia en Peru levert goud zelfs meer op dan cocaïne - hebben criminele organisaties en drugsbendes, waaronder de FARC, hun activiteiten steeds meer verlegd naar de goudindustrie. Behalve dat de organisaties zelf illegale mijnbouwactiviteiten hebben opgezet of door corruptie en afpersing (mede)-eigenaars zijn van illegale mijnen en zo direct aan goud komen, halen ze hun inkomsten binnen door goud te roven van mijnwerkers, het goud illegaal te verhandelen of door mijnwerkers en eigenaren af te persen.‍[358] De goudindustrie biedt goede mogelijkheden voor witwaspraktijken. Vanwege de ontbrekende controle en het anonieme karakter van de goudhandel kunnen criminele organisaties goud kopen met drugsinkomsten en dat daarna weer doorverkopen.‍[359] De illegale mijnbouw brengt ook een heel scala aan andere misdrijven mee: niet alleen ontbossing en vervuiling van het grondwater en de rivieren, maar ook mensenhandel, gedwongen tewerkstelling, kinderarbeid en seksuele uitbuiting.‍[360]

Milieucriminaliteit

Net als overal ter wereld vinden in Noord- en Zuid-Amerika verschillende vormen van milieucriminaliteit plaats.‍[361] Hoewel de aandacht vooral uitgaat naar Afrika en Azië als het om de handel in hout en bedreigde diersoorten gaat, zijn ook de regenwouden van de Amazone rijk aan exotische dier- en houtsoorten en is de VS als transit- en bestemmingsgebied een grote speler in deze markt.‍[362] Vanwege toegenomen stroperij is de afgelopen decennia de populatie van een aantal beschermde diersoorten in Zuid-Amerika drastisch gedaald.‍[363] Er is steeds meer verstrengeling met de handel in drugs. De smokkelaars gebruiken dezelfde routes en illegaal gekapt hout wordt onder meer gebruikt als deklading voor drugs.‍[364] Een ander probleem is de illegale dumping van afval die op grote schaal plaatsvindt in Zuid-Amerika. De voortdurende urbanisering in Zuid-Amerika zal leiden tot grotere hoeveelheden afval en illegaal gedumpt afval.‍[365] Wat betreft Noord-Amerika waarschuwt Europol voor de infiltratie van criminele organisaties in de fossiele brandstoffenindustrie. Grote infrastructurele projecten die de regering van de VS heeft opgezet om het transport van liquid gas te faciliteren, bieden criminele organisaties de kans betrokken te raken bij de bouw en het onderhoud van deze structuren en om op deze manier controle te krijgen over de brandstoffen.‍[366]

Cybercrime

Zowel in Noord- als Zuid-Amerika is het aantal cyberaanvallen de laatste jaren toegenomen. Noord-Amerika is aantrekkelijk voor cybercriminelen als doelwit en als uitvalsbasis, en speelt mondiaal een prominente rol.‍[367] De laatste jaren vonden grootschalige cyberaanvallen plaats op de Amerikaanse overheid, financiële instellingen en belangrijke energie-industrieën. De aanstichters zouden niet uit zijn op financieel gewin, maar bemachtigden gevoelige data in opdracht van buitenlandse staten (vermoedelijk Rusland of China) voor politieke doeleinden.‍[368] Als snelst groeiende markt voor internettoegang ter wereld is Zuid-Amerika vooral het slachtoffer van cyberaanvallen gericht op financieel gewin.‍[369] Interessant is de grote mate van cyberspionage en recentelijk ontwikkelt Zuid-Amerika zich ook als uitvalsbasis voor cyberaanvallen; in Brazilië en Peru zijn er veel activiteiten op dit gebied.‍[370] Een oorzaak voor deze groeiende hubfunctie ligt mogelijk in het feit dat de aanpak van cybercrime in Latijns-Amerika nog veel te wensen overlaat.‍[371] De urgentie om cybercrime aan te pakken is inmiddels echter onderkend door Zuid-Amerikaanse autoriteiten, ook omdat de groeiende Zuid-Amerikaanse middenklasse in toenemende mate een doelwit vormt. Het probleem staat inmiddels hoog op de regionale intelligence-agenda’s.‍[372]

6.2 Relevantie voor de Nederlandse politie

Op basis van de voor deze studie geraadpleegde bronnen lijkt cocaïne de voornaamste link te zijn tussen veiligheidsissues in de Amerika’s en Nederland. Nederland is een main port voor de Europese invoer van deze drug, die vrijwel uitsluitend in de Andeslanden wordt geproduceerd. Zuid-Amerika speelt daarnaast volgens de Nederlandse politie-liaison officer in Bogotà in toenemende mate een rol als omweg voor migranten en mogelijk ook jihadisten die vanuit Afrika naar Europa willen.‍[373] Er zijn geen indicaties dat mensensmokkel en uitbuiting van migranten uit Zuid-Amerika in Nederland een grote rol speelt.‍[374] Verder heeft Nederland mogelijk een logistieke rol als transitland voor illegaal gekapt hout en voor beschermde diersoorten uit Zuid-Amerika. Zo neemt Schiphol binnen Europa een belangrijke plaats in als doorvoerhaven van bedreigde diersoorten.‍[375]

Respectievelijk Suriname, de Antillen, de VS, de Dominicaanse Republiek en Colombia zijn de landen op het Amerikaanse continent die vrij stabiel hoog scoren volgens het analysemodel ‘Criminele relaties tussen Nederland en andere landen’.‍[376] De sociale, economische en culturele banden tussen Nederland en deze landen zijn sterk. Personen met een Surinaamse, Colombiaanse en, in mindere mate, Antilliaanse achtergrond zijn bij grootschalige cocaïnehandel via Nederland van oudsher sterk vertegenwoordigd.‍[377] De Antilliaanse gemeenschap in Nederland is omvangrijk en er is veel reisverkeer, evenals tussen Nederland en Suriname.‍[378] Dit biedt, samen met problemen van zwak bestuur, een verklaring voor de stevige criminele banden tussen Nederland en Suriname en de Antillen. In het Caribisch gebied vinden witwaspraktijken veelal plaats rondom de grote transporthubs van drugs, waaronder de Nederlandse Antillen. De vrijhandelszones van Curaçao en Sint-Maarten zijn bijzonder aantrekkelijk voor internationale witwasconstructies.‍[379]

Het door economische problemen en incompetent bestuur geteisterde Venezuela is zoals gezegd het grootste buurland van het Koninkrijk der Nederlanden. De oplopende politieke, economische en sociale spanningen hebben op de Benedenwindse Eilanden geleid tot een toename van het aantal Venezolanen die zich al dan niet tijdelijk komen vestigen. De ontwikkelingen zijn een bron van zorg voor de Nederlandse veiligheidsdiensten.‍[380] Venezuela is nu al een belangrijk vertrekland van cocaïne richting Europa. Wat betreft de cocaïne die in Nederland aankomt zijn Peru, Ecuador en Panama het afgelopen decennium in toenemende mate in beeld als landen waar smokkelwaar wordt ingescheept. Curaçao, Aruba, Sint-Maarten en de Dominicaanse Republiek zijn voor Nederland van belang als vertreklanden voor smokkel via de lucht.‍[381]

De culturele verwantschap van Nederland met de Verenigde Staten kan leiden tot resonanties van openbare orde-ontwikkelingen en veiligheidsproblemen met een ideologisch karakter. Zo is er een Nederlands filiaal van de Amerikaanse ‘Black Lives Matter’-beweging, die niet alleen demonstreert naar aanleiding van incidenten zoals de dood van Mitch Henriquez in Nederland, maar ook rechtstreeks reageert op gebeurtenissen in de VS, bijvoorbeeld door te demonstreren in Amsterdam.‍[382] Ook nationalistische bewegingen laten zich horen in Nederland. De AIVD neemt de laatste jaren een krimp van extreemrechtse bewegingen in Nederland waar, voor zover niet-democratische middelen worden ingezet of niet-democratische doelen worden nagestreefd, maar suggereert dat een deel van het gedachtegoed van rechts-extremisten deel is gaan uitmaken van programma’s van gevestigde politieke partijen.‍[383] Hoe groot de verwantschap tussen Nederlandse en Amerikaanse rechts-extremisten is, is op grond van de voor deze studie geraadpleegde bronnen niet te zeggen. Wel is duidelijk dat er een link bestaat in de vorm van stormfront.org. Dit is een in Amerika gehoste website voor white nationalists, waarvan een Nederlands subforum een prominente virtuele ontmoetingsplaats is voor rechts-extremisten in Nederland.‍[384]

Impact - Link: X=onbekend, +=wel, -=niet, +-= enig effect
Impact – Hoe?: Sociaal, cultureel, digitaal, logistiek

6.3 Relevante actoren

Om problemen met geweld en criminele heerschappij van territoriale groepen in Midden-Amerika en in Colombia aan te pakken, zijn de repressieve en militaire strategieën die tot dusver de aanpak domineerden onvoldoende effectief gebleken. De VN passen sinds enige jaren lessen toe uit de crisisbeheersing en het postconflictmanagement om het criminele geweld en de territoriale aanspraken die onder andere de cocaïnehandel faciliteren te bestrijden.‍[385] Meer in het algemeen benadrukt de UNODC, ook in zijn laatste World Drug Report, dat de aanpak van de drugsproblematiek, of het nu om zorg voor gebruikers gaat of om de aanpak van georganiseerde criminaliteit, geharmoniseerd moet worden met de sustainable development goals van de VN.‍[386] Dat betekent dat drugsbestrijdingsbeleid wat de VN betreft moet passen in een bredere aanpak, gericht op maatschappelijke ontwikkeling en stabilisatie. Aan de zijde van supply reduction‍[387] kan hierbij bijvoorbeeld gedacht worden aan de relatie tussen armoedebestrijding en het cultiveren van illicit crops. Nadat er in de Andesregio in de jaren ’70 en ’80 ontwikkelingsprogramma’s zijn geweest die uiteindelijk de cultivatie van coca-planten hebben gestimuleerd, is inmiddels positieve ervaring opgedaan met het op maat maken van ontwikkelingsprogramma’s voor arme boerengemeenschappen die tot een bloei van legale landbouwactiviteiten hebben geleid.‍[388]

CLACIB is een strategisch platform voor politiediensten, waar intelligence wordt gedeeld en een gezamenlijke strategische agenda wordt gevormd. Elf Zuid- en Midden-Amerikaanse landen maken deel uit van dit platform en ook Nederland neemt deel aan vergaderingen, tot voor kort als enige Europese land. Op het terrein van operationele samenwerking en informatie-uitwisseling speelt naast CLACIB Ameripol een belangrijke rol, vergelijkbaar met die van Europol in de EU.‍[389] Colombia en de VS zijn binnen deze regio de belangrijkste security providers en kunnen worden gezien als springplanklanden, van waaruit een breed netwerk van veiligheidsactoren kan worden bereikt. De Verenigde Staten zijn vanwege hun informatiepositie in een groot deel van de regio, van belang voor de opsporing van delicten als drugshandel, high tech crime, kinderporno en voor terrorismebestrijding.‍[390] De informatiepositie van veiligheidsactoren in de VS beperkt zich niet tot de Amerika´s; ook in Afrika, Azië en overige delen van de wereld beschikken Amerikaanse veiligheidsactoren vaak over een gedegen veiligheidsbeeld en -netwerk.