Grieks vertrek uit euro is voor alle partijen het beste

29 Apr 2015 - 15:00
Source: Greek Euros / Flickr / heipei / cc

Langer wachten met de Grexit leidt alleen maar tot nog ernstiger politieke en economische wonden.

Premier Rutte heeft het Nederlandse standpunt over de Griekse positie als euroland meermalen verwoord: 'De bal ligt bij de Grieken.' Hiermee geeft Nederland een dubbele boodschap af. Ten eerste wordt de Grexit niet uitgesloten en worden afschrijvingen dus geaccepteerd, of de Grieken nu blijven of vertrekken. Ten tweede geeft Rutte aan dat Nederland de knoop niet zal doorhakken.

Afwachtende houding

Deze situatie is symptomatisch voor de afwachtende houding van alle betrokken partijen. Europese regeringsleiders, de Grieken en de ECB stellen de keuze over de exit uit. Een tijd lang was een dergelijk pragmatisme noodzakelijk om politieke en economische risico's in kaart te brengen. De afgelopen tijd was ook nodig om te schuiven van 'uittreding is uitgesloten' naar 'de Grieken moeten het zelf besluiten'. Nu is echter het moment nabij waarop verder uitstel gevaarlijk wordt. Naast pragmatisme is realisme nodig om te bepalen wanneer genoeg genoeg is.

Dat Griekenland nog in de euro zit komt vooral omdat de Europese regeringsleiders weten dat de Grieken in grote meerderheid in de euro willen blijven. Er wordt gehoopt dat de Grieken overstag gaan als ze echt moeten kiezen tussen Grexit of hervormen.

Dubbele opdracht

Officieel kan Griekenland in de euro blijven ook al zal het aanpassingsproces nog veel tijd en geld kosten. Officieus bestaat bij veel regeringsleiders het besef dat de euro een maatje te groot is voor Griekenland, ongeacht de bedragen die nog zullen worden ingezet. Regeringsleiders nemen echter niet graag een besluit over de Grexit omdat politici op korte termijn liever geen onrust en onzekerheid zien en omdat niemand de schuld wil krijgen.

De ECB zit ondertussen met een dubbele opdracht. Aan de ene kant verbiedt de no-bail-out-clausule het steunen van een failliet land. Aan de andere kant is het haar taak om de eurozone bijeen te houden, mede omdat er formeel geen exit uit de euro mogelijk is. Van lieverlee gaat de ECB daarom door met het tolereren van nieuwe Griekse staatsschulden.

Kortom, de eurozone zit in een patstelling. De ECB hoopt op politieke besluiten. De huidige Griekse regering hoopt, net als de vorige regeringen, dat stevig op de schulden kan worden afgeschreven en Griekenland democratisch kan besluiten over hervormingspaden en tempo's. De regeringsleiders en betrokken functionarissen hopen dat Griekenland hervormt binnen de euro ondanks de jarenlange frustraties. Ondertussen lopen de schulden van Griekenland op waardoor nog meer draconische maatregelen in het verschiet liggen. Hoe onpopulair ook, op een gegeven moment is een keuze nodig.

Geen democratische oplossing

De eerste vraag die gesteld moet worden is: wat vinden de Grieken zelf dat het beste voor hen is? Omdat hervormingsmaatregelen onpopulair zijn en de meerderheid toch in de euro wil blijven, valt een democratische oplossing niet vanuit Griekenland te verwachten.

De tweede vraag is of nog meer tijd leidt tot een oplossing. Afgaande op de ervaringen is de kans reëel dat er geen vooruitgang zit in de Grieks-Europese onderhandelingen. Zeker is dat de Griekse schulden met de dag groeien. Dit plaatst ECB-ambtenaren in de onmogelijke positie dat zij besluiten moeten blijven nemen over Griekenland omdat de politici dralen. De ECB bepaalt nu dat de Europese belastingbetalers extra Griekse lasten moeten dragen en misschien kiest de ECB binnenkort voor de Grexit.

Een alternatief kan zijn dat Poetin Griekenland te hulp schiet, bijvoorbeeld met een voorschot voor een gaspijplijn over Griekse bodem. In dat geval kan Griekenland voldoen aan zijn kortetermijnverplichtingen door nieuwe schulden in Rusland aan te gaan.

Gevaren

De patstelling kan kennelijk altijd nog complexer. Voortzetting van het Griekse drama komt het aanzien van de EU en het Europese draagvlak zeker niet ten goede, zoals nu al blijkt in onder meer Duitsland. De economische en politieke gevaren lopen op. Zowel voor Griekenland als voor de overige eurolanden zal het Griekse eurolidmaatschap een pijnlijk proces blijven.

De laatste vraag die gesteld moet worden is of Griekenland makkelijker binnen of buiten de eurozone kan hervormen. Binnen de eurozone staat er meer druk op de hervormingen dankzij de trojka. Het voordeel van hervormingen buiten de eurozone is dat Griekenland kan devalueren waardoor groei meer kans krijgt. Op middellange termijn lijkt de Grexit daarom gunstiger.

Herhalen dat 'de Grieken aan zet zijn' miskent dat het keuzemoment is aangebroken. De Grexit zal pijnlijk zijn voor iedereen en schuldafschrijvingen zullen sowieso nodig zijn om uit de tang van de aflossingen te komen. Misschien had Griekenland ooit een kans om het Ierse voorbeeld omhoog te vinden, maar daar is nu weinig van over. De twijfel overheerst of de regering van de Radicaal Linkse Partij (Syriza) voldoende bereid is om met afdoende compromissen te komen.

Als er deze week geen geloofwaardig Grieks plan komt dan moeten de regeringsleiders hun verantwoordelijkheid nemen. De Griekse burgers kunnen dan over ettelijke jaren opnieuw bekijken of ze het lidmaatschap van de euro willen aanvragen.